Środki przymusu bezpośredniego stosowane przez pracowników ochrony

Prawo do stosowania przez pracowników posiadających licencję pracownika ochrony fizycznej, środków przymusu bezpośredniego wynika z zapisu ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 1998 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobów użycia przez pracowników ochrony środków przymusu bezpośredniego.

W myśl art. 36 ust.1 pkt. 4 wspomnianej ustawy, pracownik ochrony przy wykonywaniu zadań ochrony osób i mienia, w granicach chronionych obiektów i obszarów ma prawo do stosowania środków przymusu bezpośredniego, w przypadku zagrożenia dóbr powierzonych ochronie lub odparcia ataku na pracownika ochrony.

Z cytowanego przepisu wynika, że pracownik ochrony może zastosować środki przymusu bezpośredniego, w jednym z dwóch przypadków:

 zagrożenia dóbr powierzonych ochronie,
 odparcia ataku na pracownika ochrony.

W sytuacji gdy pracownik ochrony, wykonuje zadania ochrony osób i mienia poza granicami chronionych obiektów i obszarów ma on zgodnie z zapisem art. 37 ustawy prawo do:

 ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia, w celu niezwłocznego oddania tych osób Policji
 użycia podczas konwojowania wartości pieniężnych oraz innych przedmiotów wartościowych lub niebezpiecznych następujących środków przymusu bezpośredniego: siły fizycznej w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony, kajdanek, pałek obronnych wielofunkcyjnych, paralizatorów elektrycznych, broni gazowej i ręcznych miotaczy gazu.

Pracownik ochrony przed zastosowaniem środków przymusu bezpośredniego obowiązany jest do wezwania osoby do zachowania się zgodnego z prawem oraz do uprzedzenia, że w przypadku niepodporządkowania się wezwaniu zostaną użyte wobec niej środki przymusu bezpośredniego.

Jednakże zgodnie z treścią przepisu §1 ust. 3 wskazanego rozporządzenia, pracownik ochrony może odstąpić od wzywania osoby do zachowania zgodnego z prawem oraz od uprzedzenia jej o zastosowaniu środków przymusu bezpośredniego, jeżeli zwłoka groziłaby niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia pracownika ochrony lub innej osoby, a także chronionego mienia.

Z powyższego zapisu wynika, że pracownik ochrony, biorąc pod uwagę całokształt sytuacji i wynikające z niej realne zagrożenie dla życia lub zdrowia jego bądź innej osoby, jak również chronionego mienia, ma prawo niezwłocznie zastosować środki przymusu bezpośredniego.

Należy w tym momencie wskazać na istnienie pewnych ogólnych zasad warunkujących zastosowanie przez pracownika ochrony środków przymusu bezpośredniego:

 zasada celowości – zgodnie z którą zastosowanie określonego środka przymusu bezpośredniego podyktowane jest okolicznościami danego zdarzenia,
 zasada proporcjonalności - pracownik ochrony wybiera taki środek przymusu, który najbardziej odpowiada sytuacji,
 zasada niezbędności – wskazuje na zastosowanie środka przymusu w granicach, które są konieczne do usunięcia stanu zagrożenia, a jednocześnie odstąpienia od użycia tych środków, jeżeli stan zagrożenia minął,
 zasada ostrzeżenia – przed zastosowaniem środka przymusu bezpośredniego pracownik ochrony winien uprzedzić osobę, że w razie niepodporządkowania się wezwaniu do zachowania zgodnego z prawem, zostaną użyte wobec niej środki przymusu bezpośredniego,
 zasada doboru środków – pracownik ochrony może, jeżeli uzna to za konieczne zastosować jednocześnie różne środki przymusu bezpośredniego,
 zasada minimalizacji środków – środek przymusu bezpośredniego winien w jak najmniejszym stopniu powodować dolegliwość osoby, w stosunku do której jest stosowany.

Katalog środków przymusu bezpośredniego zawarty został w art. 38 ust. 2 ustawy o ochronie osób i mienia, zalicza się do nich: siłę fizyczną w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony, kajdanki, pałki obronne wielofunkcyjne, psy obronne, paralizatory elektryczne, broń gazową i ręczne miotacze gazu.

Warunki i sposoby użycia przez pracowników ochrony środków przymusu bezpośredniego określa wspomniane wyżej Rozporządzenie Rady Ministrów.

Zgodnie z tą regulacją siłę fizyczną stosuje się w celu odparcia zamachu na chronione osoby lub mienie, czynnej napaści na pracownika ochrony, obezwładnienia osoby, w związku ze zmuszeniem jej do wykonania polecenia lub w czasie ujmowania osoby, stwarzającej w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia. Używając siły fizycznej, nie wolno zadawać uderzeń, chyba że pracownik ochrony działa w obronie koniecznej albo w celu odparcia zamachu na życie, zdrowie ludzkie lub chronione mienie.

Mając na uwadze, że życie i zdrowie ludzkie stanowią dobra najwyższe, także środki używane do ich ochrony muszą być adekwatne, stąd stosowanie w takich okolicznościach uderzeń, nawet powodujących poważne obrażenia osoby wobec której zostały użyte jest w pełni uzasadnione.