Fizyka w służbie medycyny
We wszystkich badaniach USG wykorzystuje się zjawisko ultrasonografii. Głowica aparatu ultrasonograficznego pozwala na uzyskanie obrazu przekroju badanego obszaru dzięki analizie rozchodzenia, rozpraszania oraz odbicia fali ultradźwiękowej wysyłanej przez aparaturę. Szczególnym i często stosowanym rodzajem tego badania jest USG dopplerowskie, które dodatkowo wykorzystuje znany z fizyki tzw. efekt Dopplera. W przypadku tego badania bada się kierunek oraz prędkość przepływu krwi w naczyniach. Za sprawą analizy zmian częstotliwości fal odbitych od poruszających się krwinek na ekranie urządzenia zapisywany jest obraz możliwy do zanalizowania przez lekarza, który może stwierdzić w których miejscach krew przepływa wolniej lub szybciej albo się cofa. Szczególnie dokładną techniką tego badania jest tak zwana technika kolorowego Dopplera.
– Kolorowy Doppler polega na zobrazowaniu przepływu krwi w naczyniach za pomocą barw. W zależności od kierunku przepływu fal do lub od głowicy zmienia się nasycenie kolorów, które dla specjalisty odpowiada zróżnicowaniu szybkości lub energii przepływu krwi umożliwiając ocenę i lokalizację naczyń o nieprawidłowej budowie ścianki. Technika ta pozwala bardzo precyzyjną lokalizację nawet małych naczyń odpowiadających za zaopatrywanie poszczególnych struktur – mówi
Dr Joanna Chojecka-Zych z Prywatnej Przychodni Lekarskiej w Warszawie.
Dzięki zastosowaniu tych zjawisk fizycznych w badaniach możliwe jest wykrywanie bardzo groźnych zmian w układzie sercowo-naczyniowym niemal całego organizmu. USG dopplerowskie wykorzystuje się do wykrywania zwężeń miażdżycowych w tętnicach szyjnych, zwężeń i niedrożności w tętnicach kończyn dolnych, ale również do badania żył kończyn dolnych pod kątem zakrzepicy i niewydolności oraz badania innych naczyń obwodowych.
Efekt Dopplera ratunkiem dla życia
Choroby układu krążenia odpowiadają za blisko połowę przyczyn zgonów w Polsce. Nic więc dziwnego, że wiele z nich uznaje się obecnie za choroby cywilizacyjne. Do najgroźniejszych z nich należą przede wszystkim zmiany odpowiadające za zawały serca oraz udary mózgu, które są najczęstszą przyczyną śmierci w naszym kraju oraz tak znane choroby jak miażdżyca i nadciśnienie. Właśnie z powodu wysokiego poziomu zagrożenia dla życia najlepszą bronią w walce z tymi schorzeniami jest wczesna diagnoza, za której skuteczność odpowiada dziś najczęściej precyzyjne badanie dopplerowskie.
– USG dopplerowskie umożliwia również określenie rodzaju unaczynienia zmian np. w tarczycy, które mogą być wskazaniem do przeprowadzenia biopsji. W ocenie zmian ogniskowych w tarczycy wykorzystujemy opcję Power Doppler, dzięki której oceniamy układ naczyń w zmianie. Przy tym rodzaju USG nie ocenia się kierunku przepływu krwi w naczyniach a jedynie jego tempo – tłumaczy Dr Chojecka-Zych.
Wskazaniem do przeprowadzenia badania USG Dopplera są najczęściej podejrzenia tętniaków aorty i naczyń brzusznych, podejrzenie przetok naczyniowych, zakrzepowe zapalenia żył, przewlekła niewydolność żylna oraz ocena funkcjonowania narządów przeszczepionych. Efekt Dopplera stosowany jest również przy badaniu Echa serca, dla którego wskazaniem najczęściej jest podejrzenie chorób zastawek. Podczas badania lekarz ocenia nieprawidłowości określonego obszaru, które mogą wskazywać na rozwój schorzenia. Przykładowo, w tętnicach szyjnych i domózgowych bada się stan naczyń w poszukiwaniu ewentualnych zwężeń miażdżycowych. Kolejnym ważnym obszarem badania dopplerowskiego są rejony jamy brzusznej, które obejmują badanie tętnic trzewnych i aorty brzusznej. Przy tych badaniach poszukuje się zmian wskazujących na występowanie tętniaków. To badanie zalecane jest również pacjentom z diagnostyką nadciśnienia mogącym prowadzić do wad serca. Za pomocą USG dopplerowskiego bada również obszar kończyn górnych i dolnych, gdzie poszukiwane są zmiany odpowiadające za ocenę wydolności zastawek i wykrycie zakrzepów.
Przebieg i wskazania do badania
Istnieją również objawy wskazujące na konieczność przeprowadzenia badania, które, w zależności od badanego obszaru, mogą wskazywać na zmiany w układzie krążenia. Wskazaniem badania tętnic szyjnych mogą być częste bóle i zawroty głowy czy szumy uszne. Badanie kończyn dolnych przeprowadzane jest w przypadkach występowania żylaków, bólu i obrzęków nóg, w tych przypadkach USG Dopplera obejmuje badanie żył kończyn dolnych, natomiast tętnice badane są w przypadkach występowania bólu nóg np. u palaczy. Samo badanie jest całkowicie bezpieczne i bezbolesne i tak jak w przypadku innych badań USG polega na przyłożeniu głowicy aparatu do badanej części ciała, któremu towarzyszy analiza lekarza omawiającego widoczny na monitorze obraz.
– Do przeprowadzenia badania dopplerowskiego nie ma praktycznie istniejących przeciwskazań wynikających z płci lub wieku pacjenta. Jedynie w bardzo wyjątkowych sytuacjach badania nie można przeprowadzić po wypadkach, w których mamy do czynienia z otwartymi ranami czy poparzeniami. Badanie zajmuje również niewiele czasu, a wyniki otrzymuje się od razu po jego przeprowadzeniu. USG Doppler nie wymaga też specjalnego przygotowania, jedyny wyjątek stanowi badanie aorty brzusznej lub tętnic trzewnych, do których trzeba przystępować na czczo – mówi Dr Chojecka-Zych z warszawskiej Prywatnej Przychodni Lekarskiej.
Choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią bardzo duże zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów. Największą szansą w walce z nimi jest nie tylko wczesna, ale również precyzyjna diagnoza, która umożliwia działanie w zagrożonych obszarach naszego organizmu. Nie warto więc lekceważyć objawów wskazujących na możliwe zmiany w przepływie krwi i po konsultacji z lekarzem poddać się badaniu, które jest całkowicie nieinwazyjne i bezbolesne, a w przyszłości może uratować nasze życie.