Prostata – czym jest?
Prostata (stercz, gruczoł krokowy) to element męskiego układu moczowo-płciowego. Wielkością i kształtem przypomina kasztana. Jest położona w okolicy dna pęcherza moczowego i otacza wychodzący z niego pierwszy odcinek cewki moczowej. Jej tylna część przylega do odbytnicy, przez co możliwe jest badanie prostaty palcem przez odbytnicę (per rectum). Przez stercz przebiegają również przewody wytryskowe. Wydzielina gruczołu krokowego wchodzi w skład nasienia i zawiera m.in. fruktozę, która stanowi materiał energetyczny dla plemników. [1]
Jak ocenić prostatę?
Spośród najłatwiej dostępnych metod badania stercza należy wymienić badanie ultrasonograficzne (USG), badanie poziomu markera PSA oraz badanie prostaty palcem przez odbytnicę, czyli per rectum.
Najprostszą procedurą, którą można wykonać w każdym gabinecie lekarskim, jest badanie per rectum. Niestety jest to jednocześnie procedura, przed którą mężczyźni mają najwięcej obaw i często odmawiają jej wykonania.
Powody, dla których mężczyźni odmawiają badania per rectum
Zawstydzenie, lęk, niepokój – to odczucia towarzyszące mężczyznom, którzy mają się poddać badaniu prostaty. Przed wizytą u lekarza rodzinnego czy urologa pojawia się zakłopotanie. Przyczyną jest zapewne brak wiedzy o tym, jak wygląda badanie gruczołu krokowego palcem przez odbytnicę. Z obawy przed dyskomfortem czy bólem spotkanie z lekarzem jest odkładane na później.
Sytuacją, w której mężczyźni szczególnie często rezygnują z poddania się tej procedurze, są badania profilaktyczne. Panuje przekonanie, że jeśli nie ma objawów ze strony układu moczowo-płciowego, to nie trzeba się narażać na dyskomfort.
Badaniu chętniej poddają się mężczyźni, u których:
- w przeszłości przeprowadzono badanie per rectum;
- występują objawy ze strony dolnych dróg moczowych;
- występuje wysoki poziom wiedzy o schorzeniach gruczołu krokowego.
Czy trzeba się przygotować do badania prostaty per rectum?
Przed przezodbytniczym badaniem prostaty może być konieczna wstrzemięźliwość seksualna przez 48 godzin. Twój lekarz poinformuje Cię o tym. Przed badaniem powiedz lekarzowi, jakie leki przyjmujesz, bo może być wymaganie odstawienie niektórych z nich. Koniecznie poinformuj lekarza, jeśli masz jakiekolwiek problemy z okolicą odbytu, np. hemoroidy czy szczelinę odbytu. Mając takie informacje, lekarz podczas badania będzie maksymalnie delikatny.
Jak wygląda badanie prostaty per rectum?
Do badania należy być rozebranym od pasa w dół. Lekarz zapewni Ci trochę prywatność, abyś mógł zdjąć dolną część garderoby. Zostaniesz poproszony o położenie się na boku i przyciągnięcie kolan do klatki piersiowej. Lekarz założy rękawiczki i na palec wskazujący nałoży lubrykant. Dzięki temu badanie jest mniej nieprzyjemne i sprawia minimalny dyskomfort. Nawilżony palec będzie wprowadzany przez odbyt. Lekarz za pomocą dotyku sprawdzi wielkość prostaty oraz jej kształt, spoistość i bolesność. Jeśli będziesz odczuwał ból, natychmiast poinformuj o tym lekarza.
Cała wizyta w gabinecie lekarskim zajmuje zwykle kilkanaście minut, a badanie prostaty nawet krócej niż 30 sekund. [2]
Badanie prostaty – kiedy wykonywać?
Wskazania do badania stercza możemy podzielić na profilaktyczne oraz związane z rozwijającym się stanem chorobowym.
Profilaktyczne badania prostaty są zalecane od około 50. roku żucia. Wizyty powinny odbywać się co roku i obejmować badanie per rectum oraz badanie markera PSA z krwi. Młodsi mężczyźni również mogą badać się profilaktycznie, ale nie muszą robić tego częściej niż co około 3 lata.
Na badanie prostaty zgłoś się wtedy, gdy zauważysz u siebie objawy mogące świadczyć o stanie zapalnym, przeroście lub raku. Są to m.in.: trudności z oddawaniem moczu, częstomocz, parcia naglące, ból w okolicy krocza lub podbrzusza. W takich przypadkach częstotliwość badań prostaty jest ustalana indywidualnie.
Leczenie schorzeń prostaty u lekarza rodzinnego
Bardzo często, kiedy mężczyźni odczuwają dolegliwości ze strony prostaty, nie zgłaszają się na wizytę do najbliższej przychodni, tylko czekają wiele tygodni na wizytę do urologa. Jest to błąd! Lekarz rodzinny jest w stanie zdiagnozować wiele ze schorzeń stercza i zalecić odpowiednią terapię, jeśli będzie potrzebna. Może Ci zlecić preparaty na prostatę, które łagodzą objawy związane z rozrostem prostaty występujące przy oddawaniu moczu. Jeśli lekarz stwierdzi u Ciebie stan zapalny, to wprowadzi antybiotykoterapię. Może również zadecydować o rozszerzeniu diagnostyki u urologa.
Nie bój się badać
Wiele obaw dotyczących badania prostaty jest związanie po prostu z niewiedzą. To normalne, że czujemy zakłopotanie przed nieznaną i intymną procedurą. Ważna jest relacja lekarz-pacjent. Rozmowa z osobą wykonującą badanie może pomóc przygotować się do procedury i przełamać lęk.
Bibliografia
[1] „How does the prostate work?”, w InformedHealth.org [Internet], Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG), 2016. Dostęp: 10 sierpień 2023. [Online]. Dostępne na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279291/
[2] J. A. Villanueva Herrero, A. Abdussalam, i A. Kasi, „Rectal Exam”, w StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2023. Dostęp: 10 sierpień 2023. [Online]. Dostępne na: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537356/