Kryminalistyka

Podlega MSW
- Szkoły Wyższe
- Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Komendy Głównej Policji
- wydziały kryminalistyki na szczeblu wojew. (daktyloskopia, pismo, narzędzia, broń palna)
- laboratoria Żandarmerii Wojskowej

Twórca kryminalistyki - H.Gross - 1893, choć w zasadzie uporządkował on tylko wiedzę, którą gromadzili jego poprzednicy.
Pierwsze metody identyfikacji:
- antropologia
potem:
- fotografia
- daktyloskopia


BIEGŁY A ORGAN PROCESOWY

Organ Procesowy musi powołać biegłego, gdy:
- wchodzą w grę okoliczności wymagające specjalnej wiedzy
- mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy

Ocena biegłego: przedmiotowa, dokonywana stosownie do konkretnych okoliczności sprawy, dot. wiedzy wykraczającej poza wiadomości sędziego.
Gdy sędzia posiada wiedzę specjalną i tak musi powołać biegłego, sytuacja nie powołania bowiem jest procesowo niedopuszczalna.
Prezes sądu posiada listę biegłych sądowych. Powołanie jednak biegłego z tej listy nie jest obowiązkowe i zarówno sędzia, jak i prokurator może powołać innego biegłego.

EKSPERTYZA - ogół czynności badawczych biegłego
-badania
-opinia: sprawozdanie pisemne z przeprowadzonych badań oraz kończące je wnioski
Opinia abstrakcyjna: gdy biegły może sformułować ustną opinię od razu, bez prowadzenia jakichkolwiek badań.

EKSPERTYZY:
ZESPOŁOWE, gdy kilku biegłych tej samej specjalności prowadzi badania
KOMPLEKSOWE, gdy kilku biegłych o różnej specjalności wydaje wspólną lub osobną opinię

„Superekspertyza”- nie ma takiej możliwości. Nikt , ani żadna instytucja nie może sobie przypisywać takich możliwości.
Biegli mają możliwość konfrontacji, nie mogą jednak uzgadniać opinii.
Rozstrzygnięcie biegłego nie jest dla sądu wiążące i ma on prawo swobodnej oceny opinii.
Opinia biegłego ma jednak charakter szczególny, gdyż sąd nie może sam wydać opinii wymagającej wiedzy szczególnej.

OGLĘDZINY

- umożliwiają znalezienie dowodów rzeczowych, pozwalają odkryć sposób i motyw działania sprawcy oraz postawić hipotezy, co do poczytalności podejrzanego. Także przyznanie się podejrzanego jest konfrontowane z miejscem oględzin.
Oględziny = badanie miejsca zdarzenia (termin szerszy - mieści się w nim także pewien proces intelektualny oraz, często obecność specjalistów).

Oględziny powinien przeprowadzić prokurator, jednakże de facto zwykle czyni to policja. Aby dokonać oględzin trzeba mieć dwie grupy:
- oględzinowa
- operacyjna (poszukuje osobowych środków dowodowych) tzw. rozpytanie

Czynności:
- zabezpieczenie miejsca zdarzenia:
>ochrona śladów przed zniszczeniem, ewentualna pomoc poszkodowanym,
>ostrzeżenie innych osób o wykonywaniu czynności.

A.Oględziny w pomieszczeniu zamkniętym (na przykładzie zabójstwa)
- faza statyczna: nie dokonuje się żadnych zmian w miejscu zdarzenia (wyj. udzielanie pomocy), liczbę osób powinno ograniczyć się do minimum.
Należy ustalić: czy sprawca nie pozostawił śladów zapachowych (ew. pies), czy potrzebni są jacyś specjaliści (np. od balistyki czy mechanoskopii), a także przeprowadzić penetrację terenu (otoczenie budynku, klatka schodowa) poszukując ew. śladów (sprawca mógł pozbyć się narzędzi ) z poszukiwaniem ewentualnych kolejnych ofiar.
Ustala się też wstępny charakter zdarzenia (zabójstwo, samobójstwo, nieszczęśliwy wypadek)
Opisuje się ślady, które są, ale także te których nie znaleziono (np. dot. okien).
Wykonuje się pomiary.

- faza druga: protokół, zdjęcia fotograficzne, nagranie video. Wykonuje się zdjęcia ogólnoorientacyjne i zdjęcia sytuacyjne.
- faza dynamiczna - oględzin szczegółowych.

Metody przeprowadzania oględzin:
- obiektywna: oględziny wszystkiego, bez ocen, wyłącznie rejestracja
- subiektywna: dokonuje się pewnych ocen, odnotowuje się procesy intelektualne

Gdy miejsce znalezienia zwłok nie jest miejscem zabójstwa konieczne jest odszukanie miejsca popełnienia zbrodni, by tam przeanalizować ślady i przesłuchać świadków.

Fotografia jest często jedynym sposobem utrwalenia śladu. Dokumentuje ona wygląd i cechy indywidualne śladu. Ma też dużą wartość dowodową.
Przy każdym zdjęciu powinna być podziałka, która pozwoli określić wielkość danego śladu.
Zwłoki należy sfotografować z czterech stron i opisać położenie kończyn, a dopiero potem przystąpić do ich oględzin. Wtedy też trzeba ustalić kiedy nastąpił zgon (porównując temperaturę ciała z temp. pomieszczenia, ubiór, wagę, plany pośmiertne i zesztywnienie zwłok). Obserwuje się również, czy na ciele ofiary nie występują ślady walki (co też utrwalamy).
Drugi etap oględzin zwłok wykonuje lekarz medycyny sądowej. Odzież powinna być zdejmowana w obecności prokuratora, każda część osobno i umieszczona w opakowaniach papierowych (aby nie zachodziły procesy gnilne). Ślady na odzieży powinny korespondować z obrażeniami na ciele ofiary.
Kolejnym etapem będzie sekcja zwłok i badanie poszczególnych komór ciała.
Opis wszystkich czynności zamieszcza się w protokole podpisanym przez lekarza i prokuratora (który nie kieruje sekcją, ale powinien w niej uczestniczyć).

B. Oględziny w terenie otwartym
- kiedy przeprowadzane są w nocy, w dzień powinny być powtórzone (to samo dot. oględzin terenu).

Utrwalanie oględzin:
- protokół (z uwzględnieniem warunków panujących w miejscu zdarzenia, środków użytych do szukania śladów, osób, które dokonywały czynności, ustaleń i sposobu zabezpieczenia śladów)
- plan miejsca zdarzenia - zdjęcia fotograficzne (zdjęcia panoramiczne, zdjęcia poszczególnych śladów, ogólnoorientacyjne), w konkretnych okolicznościach zdjęcia w podczerwieni.

Plan - narysowany w skali, dobrze jeżeli znajdą się na nim jakieś punkty odniesienia. Zaopatrzony jest w legendy.
Szkic – nie zachowuje się skali, podaje się co najwyżej odległości liniowe; opis często na szkicu; dlatego całość jest zwykle mniej czytelna niż na planie.

EKSPERTYZA – czynności od momentu podjęcia przez organ procesowy decyzji o konieczności powołania biegłego.
W wąskim znaczeniu: tylko opinia końcowa, wydana po przeprowadzeniu wszystkich czynności.

Czynności przy powoływaniu biegłego:
- nawiązanie kontaktu z biegłym (aby prawidłowo i prawidłowego biegłego powołać) - należy także prawidłowo sformułować pytanie do biegłego - dostarczenie biegłemu materiału do badania (i ew. materiał porównawczy) - ustalenie terminu w jakim możliwe jest wykonanie ekspertyzy.

Parametry zgonu:
- spadek temp. ciała (ok. 1 C na godz.)
- stężenie pośmiertne (po ok. 2 godz. częściowe, po 8 godz. całkowite)
- plamy opadowe (od 1 godz. po ustaniu krążenia, do 4 godz. mogą zmienić położenie)
- procesy gnilne (po upływie 40 godz.)
- pobudliwość mięśni na środki elektryczne
- reakcja źrenic i gruczołów potowych na środki farmakologiczne
-pomiar stężenia niektórych pierwiastków (np. potasu) w ciele zmarłego

OSOBOWE ŹRÓDŁA DOWODOWE:
- świadek: etapy :
- dokonywanie spostrzeżeń
- przechowywanie w pamięci
- odtwarzanie
WARTOŚĆ PROGOWA – minimalna ilość bodźca, która powoduje doznanie zmysłowe. Bardzo zróżnicowane indywidualnie (nawet u jednego człowieka)
PRÓG RÓŻNICY – różnica między bodźcami dostrzegalna dla człowieka.
WZROK – rejestruje światło dopóki nie przejdzie ono w ultrafiolet albo podczerwień. Oko człowieka ma zdolność akomodacji (choć im starsze tym mniejszą)
Całkowita adaptacja do ciemności następuje po około 30 min. – do godziny, częściowa po ok.5-10 min. Adaptacja do jasności to kwestia kilku do kilkunastu sekund (chyba, że mamy do czynienia z oślepionym). Do tego dochodzą jeszcze halucynacje i złudzenia optyczne.

SŁUCH – człowiek o normalnym słuchu słyszy szept z odległości 5-10 m. a rozmowę z odległości 60 – 100 m. W wieku starszym (i nie tylko) zdarzają się w tej płaszczyźnie konfabulacje.

WĘCH – człowiek ma małą zdolność rozróżniania zapachów.
SMAK – człowiek ma małą zdolność rozróżniania smaków, dlatego nie są to zmysły brane szczególnie pod uwagę przy śledztwie.

UWAGA
mimowolna – gdy zjawiska zewnętrzne przyciągną naszą uwagę, wzbudzą zainteresowanie
dobrowolna – gdy dobrowolnie skupimy swoją uwagę na jakimś zdarzeniu, zjawisku
PAMIĘĆ – czas (jak szybko potrafimy zapamiętać) i zakres (jak dużo) oraz trwałość (jak długo), wierność (z jaką dokładnością zapamiętujemy), gotowość (jak szybko przypominamy sobie) zapamiętywanie:
- sensowność (łatwiej zapamiętywać całe wyrazy niż kolejne litery)
- doświadczenie życiowe i zawodowe
- powtórzenia

Odtwarzanie zdarzenia:
- reprodukcja (zeznania)
- okazanie (osoby, rzeczy)

OCENA ZEZNAŃ: przeanalizowanie wszystkich procesów (ew.: sprawdzenie zmysłów świadka), poziomu intelektualnego świadka (także wiek)

Nowe instytucje:
- świadek incognito
- świadek koronny

PRZESŁUCHANIE PODEJRZANEGO
- przyznanie się: podlega ocenie, weryfikuje się okoliczności i procesy psychiczne jakie miały miejsce w chwili popełnienia przestępstwa
- kumulatywne ujawnienie dowodów
- stopniowe (selektywne) ujawnienie dowodów - skuteczniejsze, gdy podejrzany jest tymczasowo aresztowany
- metoda persfazji (pozbawiona sensu w stosunku do recydywistów)
- próba odtworzenia przebiegu zdarzenia
- metody wykazywania kłamstwa (natychmiastowa reakcja ma na celu zdeprymowanie podejrzanego albo protokołowanie zeznań, a następnie ponowne przesłuchanie w celu wykazania rozbieżności)
- konfrontacja (każdy z przesłuchiwanych odpowiada kolejno na pytanie przesłuchującego)
Przesłuchujący nie powinien się dać zdenerwować, wówczas bowiem podejrzany przejmuje inicjatywę psychologiczną.

POLIGRAF
- rejestruje emocje, co pozwala ustalić ich przyczyny.
Sam aparat, przy badaniu, ma znaczenie drugorzędne. Decydującą rolę mają techniki badawcze (testy).
a) test Kellera – umieszczanie w tekście dwóch kategorii pytań: związanych ze zdarzeniem i nie związanych
b) Reid – do grupy w/w pytań wprowadził pytanie kontrolne, które miałoby dotyczyć zdarzenia, mające – hipotetycznie – miejsce wcześniej w życiu podejrzanego (np. czy ukradł pan coś kiedykolwiek w życiu?)
c) technika Bachster’a
d) technika testów szczytowego napięcia (P.O.T – Peak of Tension) – wymienia się szczegóły, które może znać tylko osoba obecna przy wydarzeniu
Emocje mogą się ujawniać:
-w oporności elektrycznej skóry
-w oddechu
-w ciśnieniu

METODA:
- odczytanie pytań testowych
- test
- rozmowa z podejrzanym
- test kontrolny
- analiza testu kontrolnego
- powtórzony test
- rozmowa
- powtórzenie testu po raz trzeci

PRZECIWSKAZANIA DO PRZEPROWADZENIA TESTU:
- padaczka (chyba, że podejrzany chorował dawno i miał tylko małe napady)
- duże nadciśnienie
- poważna choroba serca
- choroba psychiczna
- choroby układu oddechowego - np. zaawansowana astma
- guz mózgu
- okres ciąży lub menstruacji
- przeziębienie, kaszel, grypa, przemęczenie, głód

Poziom intelektualny badanego nie powinien być mniejszy niż dziecka 12 - 14 letniego. W przeciwnym razie wynik badań należy uznać za niewystarczający. Wyraźna zależność - im wyższy poziom intelektualny badanego - tym wynik badania jest bardziej zadowalający.
Na badanie mogą mieć wpływ także leki uspokajające czy środki odurzające.
ŚLADY ZAPACHOWE

- powinny być zabezpieczone w pierwszej kolejności, potem używa się psa tropiącego, a dopiero później zabezpiecza się inne ślady.
- zapachy z miejsca zdarzenia można powielać. Zabezpiecza się je kładąc kawałek gazy na miejsce zapachowe, którą następnie chowa się do fabrycznie nowego słoika (tzw. konserwa zapachowa)
Nauka o zapachach:
- osmologia
- odorologia

DAKTYLOSKOPIA

Linie papilarne
- niezniszczalne
- nieusuwalne
- niepowtarzalne

Materiałem porównawczym są odbitki palców osób podejrzanych albo odbitki umieszczone w kartotece.
Aby odnaleźć ślady typuje się miejsca, gdzie, sprawca mógł pozostawić odciski. Śladów szuka się metodą optyczną lub za pomocą ukośnie skierowanego światła (np. latarki). Ślady na gładkim podłożu fotografuje się. Do zabezpieczenia używa się zwykle proszku daktyloskopijnego, właściwego dla rodzaju podłoża. Potem ślad fotografujemy, przykładając podziałkę. Konieczne jest też wykonanie zdjęcia obejmującego plan ogólny. Na koniec przenosi się ślad na folię daktyloskopijną.
Po zdjęciu śladu dokonuje się wstępnej eliminacji śladów - odrzuca się odciski osób, które normalnie przebywać w miejscu dokonania przestępstwa.

RODZAJE WZORÓW LINII PAPILARNYCH
- wirowe
- pętlicowe
- łukowe

MINUCJE – cechy, których poszukuje ekspert: haczyki, rozdwojenia, oczka, mostek, punkt, skrzyżowanie.
METODY:
- ilościowa (przyjmuje się, że cech ma być 12)
- jakościowa (rzadkie minucje mają większą moc)
- mieszana

Przedmiotem identyfikacji mogą być też białe linie (bruzdy, załamania).


BADANIA PORÓWNAWCZE PISMA RĘCZNEGO

Początki grafologii sięgają średniowiecza jednak jej rozwój przypada dopiero na XIX wiek, kiedy to umiejętność pisania stawała się powszechna.
PRAWA GRAFOLOGA: ma do dyspozycji rękopis i na jego podstawie podaje zespół cech, który dana osoba posiada, potem można porównać profile psychologiczne kopii i oryginału.
Współczesna grafologia nie posługuje się terminologią współczesnej psychologii, lecz wciąż bazuje na terminach z lat 20-stych. Nie ma ponadto badań grafologicznych, a ocena pisma opiera się raczej na intuicji. Obecnie metody grafologiczne zastępowane są w dużej mierze przez analizy lingwistyczne. Pojawia się też grafometria, przy badaniu tej metody bada się kąty, odległości fragmentów liter, czy całych wyrazów.
Badanie takie zaczyna się od badania podpisów porównawczych (ich proporcje - stosunek szerokości do wysokości - średnie i maksymalne wychylenia). Następnie bada się kwestionowany podpis. Jeżeli mieści się on w zbadanych wychyleniach - będzie podpisem autentycznym.
Podobnie rzecz ma się przy badaniu kątów.
Jest też metoda figur geometrycznych. Obramowuje się podpis i przeprowadza badanie porównawcze figur geometrycznych, które w ten sposób powstały.
Mankament tej metody: nie zwraca się uwagi na pewne charakterystyczne cechy pisma: naciskowość, połączenia liter itp.

Przy badaniu dokumentów można także badać formularze, na których zostały sporządzone pieczęcie itp. Można też, przepuszczając światło pod różnym kątem stwierdzić czy nie było wymazań, wydrapań, itp.
Materiał porównawczy: próbki swobodne (notatki, listy) i próbki na żądanie (istnieje możliwość, że dana osoba będzie próbowała zniekształcić swoje pismo).
Ekspert w swoim sprawozdaniu powinien opisać wszystkie swoje spostrzeżenia, badanie cech pisma: wyrobienie, czytelność, topografia pisma (jak poszczególne części tekstu są rozmieszczone na stronie). Bardziej szczegółowe cechy: związania międzyliterowe, grammy (poszczególne części liter np.: d – o l), impulsy sylabowe czy wyrazowe (łączenia powodują duże zmiany w naciskowości pisma).
Bada się wreszcie sposób kreślenia litery (przy czym jedna osoba może mieć kilka wariantów pisania poszczególnych liter), jej proporcje, a także przyleganie każdej litery do linii, po których się pisze.
Ważne są też znaki diakrytyczne tzn.: badanie usytuowania kropek, a także skreśleń przy literach „ t” czy „ł”.
Kolejna rzecz to adiustacje - tzn.: linie początkujące i kończące wykreślanie liter.
Cechą najtrudniejszą do podrobienia jest naciskowość (zwłaszcza przy podpisach).
Eksperyment, poza obserwacją wzrokową, powinien też dokonać spostrzeżeń za pomocą przedmiotów powiększających (lupy, nawet , mikroskopu).
Testamenty :
Przy stwierdzaniu ich autentyczności trzeba wziąć pod uwagę oddziaływanie choroby (przy np.: wylewach, zawałach, reumatyzmie, itp.) oraz oddziaływanie leków.

źródło: justitia.pl